લોકસભા ચૂંટણી: આદર્શ આચારસંહિતા શું છે? આજથી આખા દેશમાં લાગૂ થશે, જાણો નિયમો અને શરતો

ચૂંટણી પંચ આજે દેશના ‘ચૂંટણી મહાકુંભ’ની તારીખોની જાહેરાત કરવા જઈ રહ્યું છે. લોકસભા ચૂંટણીની જાહેરાત થતાની સાથે જ દેશમાં આદર્શ આચારસંહિતા લાગુ થઈ જશે. આદર્શ આચાર સંહિતા અનુસાર મંત્રીઓ અને અન્ય સરકારી અધિકારીઓ કોઈપણ સ્વરૂપે નાણાકીય અનુદાન જાહેર કરી શકતા નથી. સત્તામાં રહેલા પક્ષની તરફેણમાં મતદારોને પ્રભાવિત કરવાની અસર હોય તેવા કોઈ પ્રોજેક્ટ કે યોજનાની જાહેરાત કરી શકાતી નથી અને પ્રધાનો પ્રચાર હેતુ માટે સત્તાવાર મશીનરીનો ઉપયોગ કરી શકતા નથી. ભારત 18મી લોકસભાની ચૂંટણીની તૈયારી કરી રહ્યું છે, જેનું શેડ્યૂલ આજે જાહેર કરવામાં આવશે. મોડલ ઇલેક્શન કોડથી સંબંધિત દરેક પ્રશ્નનો જવાબ જાણો જે તમે જાણવા માગો છો.

લોકસભા ચૂંટણીની તારીખો આજે બપોરે 3 વાગ્યે જાહેર કરવામાં આવશે. આ જાણકારી ખુદ ચૂંટણી પંચે સોશિયલ મીડિયા એક્સ હેન્ડલ દ્વારા આપી હતી. ચૂંટણી પંચ દ્વારા પ્રેસ કોન્ફરન્સ કરીને ચૂંટણીની તારીખોની જાહેરાત કરવામાં આવશે. આ સાથે ચૂંટણી પંચે કહ્યું કે તેનું લાઈવ સ્ટ્રીમિંગ તમામ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર કરવામાં આવશે.

આચાર સંહિતા શું છે?

ચૂંટણી પંચ દેશમાં મુક્ત અને નિષ્પક્ષ ચૂંટણી કરાવવા માટે કેટલાક નિયમો બનાવે છે. ચૂંટણી પંચના આ નિયમોને આચારસંહિતા કહેવામાં આવે છે. લોકસભા/વિધાનસભા ચૂંટણી દરમિયાન આ નિયમોનું પાલન કરવાની જવાબદારી સરકાર, નેતાઓ અને રાજકીય પક્ષોની છે.
આચારસંહિતા ક્યારે અમલમાં આવે છે?

ચૂંટણીની તારીખની જાહેરાત સાથે જ આચારસંહિતા લાગુ થઈ જાય છે. દેશમાં દર 5 વર્ષે લોકસભાની ચૂંટણી યોજાય છે. જુદા જુદા રાજ્યોની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ અલગ-અલગ સમયે યોજાય છે. ચૂંટણી પંચ દ્વારા ચૂંટણી કાર્યક્રમોની જાહેરાત થતાંની સાથે જ આચારસંહિતા લાગુ થઈ જાય છે.
આચારસંહિતા ક્યારે સમાપ્ત થાય છે?

ચૂંટણી પ્રક્રિયા પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી આચારસંહિતા અમલમાં રહેશે. ચૂંટણીની તારીખ જાહેર થતાંની સાથે જ દેશમાં આચારસંહિતા લાગુ થઈ જાય છે અને મતગણતરી સુધી ચાલુ રહે છે.
ચૂંટણી આચારસંહિતાના નિયમો શું છે?

ચૂંટણી આચારસંહિતા લાગુ થયા બાદ ઘણા નિયમો પણ અમલમાં આવે છે. કોઈપણ રાજકીય પક્ષ કે રાજકારણી તેમની અવગણના કરી શકશે નહીં.જાહેર નાણાનો ઉપયોગ કોઈ ચોક્કસ રાજકીય પક્ષ કે નેતાને લાભ થાય તેવા કામ માટે કરવામાં આવશે નહીં, સરકારી વાહન, સરકારી વિમાન કે સરકારી બંગલાનો ચૂંટણી પ્રચાર માટે ઉપયોગ કરવામાં આવશે નહીં. કોઈ સરકારી જાહેરાત, ઉદ્ઘાટન થશે નહીં. અથવા શિલાન્યાસ વગેરે, કોઈપણ રાજકીય પક્ષ, ઉમેદવાર, રાજકારણી અથવા સમર્થકોએ રેલી કાઢતા પહેલા પોલીસની પરવાનગી લેવાની રહેશે, કોઈપણ ચૂંટણી રેલીમાં ધર્મ કે જાતિના નામે મત માંગવામાં આવશે નહીં.
શું મંત્રીઓ તેમની સત્તાવાર મુલાકાતોને ચૂંટણી પ્રચાર સાથે જોડી શકે છે?

મંત્રીઓ આ કરી શકતા નથી.
શું ચૂંટણી પ્રચાર હેતુ માટે સરકારી વાહનનો ઉપયોગ કરી શકાય?

કોઈપણ પક્ષ કે ઉમેદવારના હિત માટે વિમાન, વાહનો સહિત કોઈપણ સરકારી વાહનનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે નહીં.
શું સરકાર ચૂંટણી સંબંધિત અધિકારીઓની બદલી અને પોસ્ટ કરી શકે છે?

ચૂંટણી સાથે પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે જોડાયેલા તમામ અધિકારીઓ/અધિકારીઓની બદલી અને પોસ્ટિંગ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ રહેશે. જો કોઈ અધિકારીની બદલી કે પોસ્ટિંગ જરૂરી ગણાશે તો આયોગની પૂર્વ મંજૂરી લેવામાં આવશે.
શું મંત્રીઓને સત્તાવાર વાહન મળશે?

મંત્રીઓને તેમનું સત્તાવાર વાહન તેમના સત્તાવાર નિવાસસ્થાનથી તેમના કાર્યાલય સુધી સત્તાવાર હેતુ માટે જ મળશે, જો આવી મુસાફરી કોઈપણ ચૂંટણી પ્રચાર કાર્ય અથવા રાજકીય પ્રવૃત્તિ સાથે જોડાયેલી ન હોય.
શું ‘ઈફ્તાર પાર્ટી’ અથવા અન્ય કોઈ એવી પાર્ટી રાજકીય કાર્યકરોના ઘરે આયોજિત કરી શકાય છે જેનો ખર્ચ સરકારી ભંડોળમાંથી ઉઠાવવામાં આવશે?

ના. તમે તમારી વ્યક્તિગત ક્ષમતામાં અને તમારા વ્યક્તિગત નિવાસસ્થાનમાં આવી પાર્ટીનું આયોજન કરવા માટે સ્વતંત્ર છો.
શું શાસક પક્ષની સંભાવનાઓને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સિદ્ધિઓના સંદર્ભમાં જાહેર ભંડોળના ખર્ચે જાહેરાતો આપવા પર કોઈ પ્રતિબંધ છે?

હા. ચૂંટણીના સમયગાળા દરમિયાન પ્રિન્ટ અને ઈલેક્ટ્રોનિક મીડિયામાં સરકારી ભંડોળના ખર્ચે પક્ષની સિદ્ધિઓ અંગેની જાહેરાતો અને સરકારી જનસંપર્ક માધ્યમોના દુરુપયોગ પર પ્રતિબંધ છે.
શું જાહેર સભાઓ યોજવા કે સરઘસ કાઢવા પર કોઈ પ્રતિબંધ છે?

કોઈપણ જાહેર અથવા ખાનગી જગ્યાએ કોઈપણ સભા અથવા સરઘસનું આયોજન કરવા માટે સંબંધિત પોલીસ અધિકારીઓની પૂર્વ લેખિત પરવાનગી મેળવવી જોઈએ.
શું લાઉડસ્પીકરનો ઉપયોગ કરવા માટે કોઈ સમય મર્યાદા છે?

રાત્રે 10.00 વાગ્યાથી સવારે 6.00 વાગ્યાની વચ્ચે લાઉડસ્પીકરનો ઉપયોગ કરી શકાશે નહીં.
છેલ્લી સમયમર્યાદા કઈ છે જેના પછી કોઈ જાહેર સભા કે સરઘસ કાઢી શકાય નહીં?

સવારે 6.00 વાગ્યા પહેલા અને 10.00 વાગ્યા પછી જાહેર સભાઓ યોજી શકાશે નહીં. વધુમાં, ઉમેદવારો 48-કલાકના સમયગાળા દરમિયાન જાહેર સભાઓ અને સરઘસો યોજી શકશે નહીં જે મતદાન બંધ કરવા માટે નિર્ધારિત સમય સાથે સમાપ્ત થાય છે. ધારો કે, મતદાનનો દિવસ 15મી જુલાઈ છે અને મતદાનનો સમય સવારે 8થી સાંજના 5.00 વાગ્યાનો છે, તો 13મી જુલાઈએ સાંજે 5.00 વાગ્યે જાહેર સભા અને સરઘસ બંધ થઈ જશે.
શું ઓપિનિયન પોલ અથવા એક્ઝિટ પોલ કોઈપણ સમયે હાથ ધરવામાં, પ્રકાશિત, પ્રસારિત અથવા પ્રસારિત કરી શકાય છે?

કોઈપણ અભિપ્રાય મતદાન અથવા એક્ઝિટ પોલના પરિણામો પ્રિન્ટ, ઈલેક્ટ્રોનિક અથવા અન્ય કોઈપણ માધ્યમો દ્વારા કોઈપણ રીતે પ્રકાશિત, પ્રચાર અથવા પ્રસારિત કરવામાં આવશે નહીં, જે નીચેના સમયગાળા માટે માન્ય રહેશે: નિર્ધારણ

48 કલાકની સાથે સમાપ્ત થતા 48 કલાકના સમયગાળા દરમિયાન અને બહુ-તબક્કાની ચૂંટણીમાં, અને વિવિધ રાજ્યોમાં એક સાથે ચૂંટણીની જાહેરાતના કિસ્સામાં, ચૂંટણીના પ્રથમ તબક્કામાં મતદાન માટે નિર્ધારિત સમયગાળાની શરૂઆતના 48 કલાક દરમિયાન તમામ રાજ્યોમાં મતદાનનો સમયગાળો અને મતદાનના તમામ તબક્કાઓ પૂર્ણ થાય ત્યાં સુધી.
શું મતદાન મથકની અંદર કે તેની નજીક પ્રચાર કરવા પર કોઈ નિયંત્રણો છે?

મતદાનના દિવસે મતદાન મથકના 100 મીટરના અંતરમાં મત માટે પ્રચાર કરવાની મનાઈ છે.
શું મતદાન મથક પર અથવા તેની નજીક સશસ્ત્ર જવા પર કોઈ પ્રતિબંધ છે?

આર્મ્સ એક્ટ 1959 માં વ્યાખ્યાયિત કર્યા મુજબ કોઈપણ પ્રકારના શસ્ત્રો સાથે સજ્જ કોઈપણ વ્યક્તિને મતદાનના દિવસે મતદાન મથકની આસપાસના વિસ્તારમાં હથિયારો લઈ જવાની મંજૂરી નથી.