રામ મંદિર માટેના સંઘર્ષથી લઈને ભારત રત્ન મેળવવા સુધી…ભારતીય રાજકારણમાં લાલકૃષ્ણ અડવાણી બનવું સહેલું નથી.

લાલ કૃષ્ણ અડવાણી સ્વતંત્ર ભારતની રાજનીતિનો એવો ચહેરો હતા જેમણે રાજકારણનો માર્ગ બદલી નાખ્યો, તેમણે 1970-1980ના દાયકાની કોંગ્રેસ કેન્દ્રિત રાજનીતિને 90 અને 2000ના દાયકામાં ભાજપ કેન્દ્રિત બનાવી દીધી. 1980 સુધી ભારતમાં ડાબેરીઓ અને જમણેરીની રાજનીતિમાં ડાબેરીઓ ઘણા આગળ હતા. 80 પછી અડવાણી ફેક્ટર સામે આવે છે અને ફરક શરૂ થાય છે.

90ના દાયકાના અંતમાં આર્થિક સુધારાને કારણે ડાબેરીઓ નબળા પડવા લાગ્યા. બીજી તરફ સ્વદેશીના નારા છતાં રાષ્ટ્રવાદ વધુ મજબૂત થતો રહ્યો. અને આ તાકાત અડવાણીના નેતૃત્વને કારણે જ પ્રાપ્ત થઈ હતી.

અડવાણીએ જીવનભર પાર્ટી ફર્સ્ટની નીતિઓનું પાલન કરવાનું ચાલુ રાખ્યું.

અડવાણી કરતાં વધુ સમર્પિત કાર્યકર કોઈ પણ પક્ષને મળવો અશક્ય લાગે છે. 1992 માં તેમના દ્વારા બનાવવામાં આવેલ રામ લહેર હોવા છતાં, તેમણે અટલ બિહારી વાજપેયીને તેમના નેતા તરીકે સ્વીકાર્યા. 2014 માં, જ્યારે અડવાણી રાજકારણમાં સક્રિય હતા, ત્યારે પાર્ટીએ નરેન્દ્ર મોદીને આગળ કર્યા, જેઓ તે સમયે ગુજરાતના સીએમ હતા, અને અડવાણીએ પાર્ટીના નિર્ણયને સ્વીકાર્યો. જ્યારે અડવાણીના જમાનાના ઘણા નેતાઓ પાર્ટીના આ નિર્ણય સામે બળવો કરવાની હદ સુધી પણ ગયા હતા. પરંતુ અડવાણીએ પાર્ટીના દરેક નિર્ણયને ન માત્ર સ્વીકાર્યો પણ તેને ધ્યાનમાં રાખ્યો.

2014માં નરેન્દ્ર મોદી જે કાળા નાણાના મુદ્દા પર સત્તામાં આવ્યા હતા તે 2009માં અડવાણીનો મુદ્દો હતો, જો કે તે સફળ થયો ન હતો.

એક તરફ, રાજકારણીઓ સત્તા અને પદ બચાવવા માટે છેલ્લી ઘડી સુધી સંઘર્ષ કરે છે. તે જ સમયે, આ એ જ અડવાણી છે કે જેમણે માત્ર આરોપોને કારણે સંસદીય રાજકારણથી પોતાને દૂર કરી દીધા હતા. 90ના દાયકામાં જ્યારે લાલકૃષ્ણ અડવાણીનું રાજકારણ ચરમસીમા પર હતું ત્યારે એક ડાયરી બહાર આવી હતી. જે ‘જૈન હવાલા કેસ’ તરીકે ઓળખાય છે. તેમાં કેટલાક મોટા નેતાઓ અને અધિકારીઓના નામ હતા. આ મામલે એક પત્રકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી હતી.

આ ડાયરીમાં લાલકૃષ્ણ અડવાણીનું નામ પણ હતું. જ્યારે આ સમાચાર અડવાણી સુધી પહોંચ્યા તો તેમણે તરત જ સાંસદ પદેથી રાજીનામું આપી દીધું. એટલું જ નહીં, તેમણે સ્પષ્ટ કહ્યું કે જ્યાં સુધી તેઓ સ્વચ્છ નહીં આવે ત્યાં સુધી તેઓ ચૂંટણીના રાજકારણમાં ભાગ લેશે નહીં. અડવાણીએ 1996ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપ માટે સખત મહેનત કરી હતી, પરંતુ ચૂંટણી લડી ન હતી.

જ્યારે અટલ બિહારી વાજપેયીની સરકાર 13 દિવસ માટે બની ત્યારે અડવાણી એ સરકારનો ભાગ પણ બન્યા ન હતા. મુરલી મનોહર જોશીએ નંબર 2 તરીકે શપથ લીધા. થોડા દિવસો પછી અડવાણીને કોર્ટમાંથી ક્લીનચીટ મળી. કોર્ટમાંથી મુક્ત થયા બાદ અડવાણી સંસદીય રાજકારણમાં પાછા ફર્યા.
વિચારધારા+અમલીકરણ
અડવાણીની રાજનીતિની વિશેષતા એ હતી કે તેમણે પોતાના વિચારોને જમીન પર મૂકવા માટે સખત મહેનત કરી હતી. જ્યારે મંડલ કમિશનનો અહેવાલ વિશ્વનાથ પ્રતાપ સિંહની સરકાર દ્વારા લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો, ત્યારે તેને ભાજપની એકવિધ હિંદુત્વની રાજનીતિ માટે એક મોટા ખતરા તરીકે જોવામાં આવ્યું હતું. એ પહેલાં ભાજપની હિંદુત્વની રાજનીતિનો આવો સ્વીકાર નહોતો.

અડવાણીએ પડકાર સ્વીકાર્યો અને મંડલ વિરુદ્ધ કમંડલના પ્રવચનને જન્મ આપ્યો. પછીના દિવસોમાં, તેમણે આ માટે જાહેર સમર્થન મેળવવા માટે લાંબા અંતરની મુસાફરી કરી. સમયની સાથે તેમની રાજનીતિને વધુ સ્વીકૃતિ મળી.
સિમી પર પ્રતિબંધ
લગભગ 5 વર્ષ સુધી દેશના ગૃહમંત્રી રહીને લાલકૃષ્ણ અડવાણીની વિચારધારા અંગે સ્પષ્ટ વલણ તેમના નિર્ણયોમાં જોવા મળે છે. જે રીતે થોડા સમય પહેલા PFI પર દેશના ઘણા રાજ્યોમાં ઘણી ઘટનાઓને અંજામ આપવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો, તેવી જ રીતે વર્ષ 2000માં સિમી (સ્ટુડન્ટ ઈસ્લામિક મૂવમેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા) વિરુદ્ધ પણ આવી જ ઘટનાઓ થઈ હતી. અડવાણી જ્યારે ગૃહમંત્રી હતા ત્યારે સિમી પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. ઘણા વિપક્ષી દળો સિમી પર પ્રતિબંધની વિરુદ્ધ હતા, પરંતુ અડવાણીએ માત્ર સંગઠન પર પ્રતિબંધ જ નહીં મૂક્યો પરંતુ દેશભરમાં તેના સભ્યો વિરુદ્ધ કાર્યવાહી પણ કરી.

પોટા કાયદા માટે સંસદનું સંયુક્ત સત્ર બોલાવવામાં આવ્યું હતું
આતંકવાદ નિવારણ અધિનિયમ, 2002 (POTA) 2002 માં ભારતની સંસદ દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. પોટાનો ઉદ્દેશ્ય આતંકવાદ વિરોધી કામગીરીને મજબૂત કરવાનો હતો. 13 ડિસેમ્બર 2001ના રોજ દેશની સંસદ પર હુમલા વખતે લાલકૃષ્ણ અડવાણી ગૃહમંત્રી હતા. આ ઘટના બાદ આતંકવાદ વિરુદ્ધ મજબૂત કાયદાની જરૂરિયાત અનુભવાઈ હતી. જોકે, આ કાયદાના મુસદ્દાને લઈને વિરોધ પક્ષો નારાજ હતા.

ભાજપ સરકાર પાસે રાજ્યસભામાં જરૂરી સંખ્યા ન હતી. સરકારે સંસદનું સંયુક્ત સત્ર બોલાવીને બિલ પાસ કરાવ્યું હતું.
જ્યારે પાર્ટીએ પૂછ્યું તો તેણે માફી માંગી

લાલકૃષ્ણ અડવાણીએ હંમેશા પક્ષને સર્વોચ્ચ રાખ્યો હતો. 2004માં લોકસભા ચૂંટણી હાર્યા બાદ અડવાણી 2005માં પાકિસ્તાન ગયા હતા, જ્યાં તેઓ ઝીણાની સમાધિ પહોંચ્યા હતા. અડવાણીએ પાકિસ્તાનમાં ઝીણાની પ્રશંસા કરી. લાલકૃષ્ણ અડવાણીના પગલા સામે પહેલીવાર ભાજપની અંદર જ જોરદાર વિરોધ જોવા મળ્યો હતો. RSS નેતાઓએ પણ આકરી પ્રતિક્રિયા આપી હતી. ભારત પરત આવ્યા બાદ જ્યારે તેમને પાર્ટીમાં વિરોધના સમાચાર મળ્યા તો તેમણે માફી માંગી લીધી.