2024 માટે લોકસભા ચૂંટણીની તારીખો જાહેર થઈ ગઈ છે. ચૂંટણી યોજવા માટે સરકારે દેશના ખૂણે ખૂણે મોટી સંખ્યામાં કર્મચારીઓને તૈનાત કરવા પડે છે. આ ઉપરાંત વોટિંગ મશીન ખરીદવા, મતદાન મથક બનાવવા, સુરક્ષા અને મતદારોને જાગૃત કરવા પાછળ ઘણો ખર્ચ કરવો પડશે. સામાન્ય રીતે ચૂંટણી કરાવવાનો ખર્ચ સરકારના ખભા પર આવે છે. જો જોવામાં આવે તો દેશમાં પહેલી ચૂંટણીથી લઈને અત્યાર સુધી ચૂંટણી ખર્ચમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે.
પહેલી લોકસભા ચૂંટણીમાં કેટલો ખર્ચ થયો?
દેશમાં પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણી 1951-52માં યોજાઈ હતી. ત્યારે આ ચૂંટણીમાં રૂ.10.5 કરોડનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો હતો. 2014ની લોકસભા ચૂંટણી સુધીમાં આ ખર્ચ વધીને 3870.3 કરોડ રૂપિયા થઈ ગયો. એટલે કે 63 વર્ષમાં ચૂંટણી ખર્ચમાં 36,857 ટકાનો વધારો થયો છે. તે જ સમયે આ સમયગાળા દરમિયાન મતદારોની સંખ્યા 17.32 કરોડથી વધીને 91.2 કરોડ થઈ ગઈ છે. તે જ સમયે, 2009 અને 2014 ની વચ્ચે, ચૂંટણી પર ખર્ચ લગભગ ત્રણ ગણો વધી ગયો. 2009ની લોકસભા ચૂંટણીમાં 1114.4 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો હતો. ચૂંટણી પંચના જણાવ્યા અનુસાર આ સામાન્ય ચૂંટણીમાં 98 કરોડ મતદારો તેમના મતનો ઉપયોગ કરશે. તમને જણાવી દઈએ કે ચૂંટણી પંચે 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ખર્ચ કરવામાં આવેલી રકમ જાહેર કરી નથી.
આ ચૂંટણીમાં સરકાર કેટલો ખર્ચ કરશે?
નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે વચગાળાના બજેટ 2024માં ચૂંટણી ખર્ચ માટે રૂ. 2,442.85 કરોડ ફાળવ્યા છે. 2023માં આ ફાળવણી રૂ. 2,183.78 કરોડ હતી. જેમાં લોકસભા ચૂંટણીમાં 1000 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કરવામાં આવશે. વોટર આઈડી કાર્ડ માટે ફાળવણી વધારીને 404.81 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી છે. તે જ સમયે EVM માટે અંદાજપત્રીય ફાળવણી 34.84 કરોડ રૂપિયા છે. 2023-24માં વોટર આઈડી કાર્ડ માટેનું સુધારેલું બજેટ 79.66 કરોડ રૂપિયા હતું.
આ નાણાકીય વર્ષમાં ચૂંટણી કરાવવા માટે ચૂંટણી પંચને 321.89 કરોડ રૂપિયા આપવામાં આવ્યા છે. તેમાંથી રૂ. 306.06 કરોડ ચૂંટણીના ખર્ચ માટે છે. જાહેર કામો માટે ફાળવેલ રકમ રૂ. 2.01 કરોડ છે. વહીવટી સેવાઓ માટે 13.82 કરોડ રૂપિયાની ફાળવણી કરવામાં આવી છે.
લોકસભાની ચૂંટણીમાં ખર્ચ વધવાના ઘણા કારણો છે. જેમ જેમ ચૂંટણીમાં બેઠકો, મતદાન મથકો, સુરક્ષાની જરૂરિયાત, મતદારો અને ઉમેદવારોની સંખ્યા વધે છે તેમ તેમ ખર્ચ પણ વધે છે. 1951-52માં યોજાયેલી સામાન્ય ચૂંટણીમાં 53 પક્ષોના 1,874 ઉમેદવારોએ 401 બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડી હતી. વર્ષ 2019માં આ સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. છેલ્લી લોકસભા ચૂંટણીમાં 673 પક્ષોના 8,054 ઉમેદવારોએ 543 બેઠકો પર ચૂંટણી લડી હતી, જ્યારે કુલ મતદાન 10.37 લાખ મતદાન મથકો પર થયું હતું.
ચૂંટણી પંચ (EC) એ શનિવારે લોકસભા ચૂંટણીની તારીખોની જાહેરાત કરી છે. લોકસભા ચૂંટણીના પ્રથમ તબક્કાનું મતદાન 19 એપ્રિલે થશે. બીજા તબક્કા માટે 26મી એપ્રિલ, ત્રીજા તબક્કા માટે 7મી મે, ચોથા તબક્કા માટે 13મી મે, પાંચમા તબક્કા માટે 20મી મે, છઠ્ઠા તબક્કા માટે 25મી મે અને સાતમા તબક્કા માટે 1લી જૂનની તારીખ નક્કી કરવામાં આવી છે. દરમિયાન 4 જૂને પરિણામ જાહેર થશે.
Leave a Reply